Verschillende kunstwerken geïntegreerd in nieuwe ziekenhuis
Kunstwerk 1,5 ton (omgekeerde operatiekamer uit 1910) hangt aan plafond restaurant
Antwerpen, 7 februari 2024 - Het nieuwe ziekenhuis ZNA Cadix telt een aantal opvallende kunstwerken. De werken dragen bij aan een helende omgeving, waarin patiënten rustig kunnen herstellen.
Het bekendste werk is Gaalgui van de in Borgerhout gevestigde beeldhouwer Philip Aguirre y Otegui. Dit kunstwerk op basis van een authentieke Senegalese vissersboot bevindt zich op het terras op de derde verdieping. Andere opvallende werken zijn een omgekeerde operatiekamer aan het plafond van het restaurant Aster en een meterslange muurschildering met een hedendaagse versie van de eed van Hippocrates.
Kunst gelinkt aan de stad
Om te zorgen voor kunst in het nieuwe ziekenhuis, nodigde ZNA drie hedendaagse kunstenaars uit om naar eigen inzicht en beeldend vermogen werken te voorzien. Een van de elementen van de opdracht was dat de voorgestelde werken een link met de stad moesten hebben. De kunstenaars zijn Philip Aguirre y Otegui, Art & Language en Sofie Muller. Omdat de werken ook duurzaam moesten zijn, verwerkten de kunstenaars een bestaand werk in een nieuw werk.
De kunstwerken draaien om drie verhaallijnen:
- de patiënt: Gaalgui en Matrasdrager
- het ziekenhuis: omgekeerde operatiekamer
- de arts: Eed van Hippocrates
De in totaal vijf kunstwerken zijn te vinden op de meest toegankelijke plaatsen in het ziekenhuis: de zorgboulevard op het gelijkvloers, het restaurant en het terras (derde verdieping), verschillende onthaalruimtes en het chirurgisch dagziekenhuis (vierde verdieping).
Gaalgui: boot van wrakhout
Locatie: terras 3e verdieping
'Gaalgui' betekent prauw in Wolof, een van de talen in Senegal. De gaalgui is de Senegalese boot voor de traditionele visvangst. De laatste jaren wordt hij ook ingezet voor de clandestiene migratie naar de Canarische eilanden. Het thema van Gaalgui is migratie, het werk heeft veelkleurige verhalen aan boord. Het kunstwerk heeft ook een bezinningsplek waarin mensen mogen plaatsnemen.
Philip Aguirre (°1961) maakte samen met plaatselijke ambachtslui een verticale houten structuur met wrakstukken van andere prauwen. Zo wil hij het verhaal vertellen van de vissers, scheepsbouwers en jonge migranten.
Gaalgui bouwt voort op een versie die in 2009 te zien was op Beaufort (het kunstproject aan de kust). De kunstenaar heeft het werk helemaal hernieuwd en laat het nu permanent aanmeren in ZNA Cadix.
Matrasdrager
Locatie: gelijkvloers
Matrasdrager is een beeld van een kwetsbare mens die een vieze, versleten matras voortsleurt. Het werk staat symbool voor de patiënt en spreekt iedereen aan die ooit in die hoedanigheid in een ziekenhuis is geweest. De levensgrote sculptuur vindt zijn permanente plek tussen de mensenstroom in de rand van de zorgboulevard, ter hoogte van de binnentuin.
Omdat het beeld langs een evacuatieweg staat, moet het beantwoorden aan de strenge regels voor veiligheid en hygiëne in het ziekenhuis. Daarom heeft leverancier Sampli NV een matras gemaakt die beantwoordt aan deze normen en er ook verweerd uit ziet.
Omgekeerde operatiekamer uit 1910
Locatie: 3e verdieping, plafond restaurant
Een kunstwerk integreren in een operatiekamer is om voor de hand liggende redenen niet aan de orde. Daarom hangt in het bezoekersgedeelte van het restaurant Aster (3e verdieping) een omgekeerde operatiekamer (OK) aan het plafond.
De speciaal voor ZNA Cadix gecreëerde installatie ‘Operatie Muller-Lambotte’ is het spiegelbeeld van de moderne operatiekamers die zich pal erboven op de vierde verdieping bevinden. Bezoekers van het restaurant kunnen het werk ervaren door er even onder te gaan staan of rustig plaats te nemen in het zitgedeelte onder het werk.
Het omgekeerd OK is een werk van Sofie Muller (1974) dat stukken van het vroegere Museum van de Gezondheidszorg (museum Lambotte in ZNA Stuivenberg) gebruikt. Bezoekers kunnen een reconstructie zien van een operatiezaal uit 1910 met authentieke medische voorwerpen en een portret van de internationaal bekende pionier-arts Albin Lambotte (1866-1955). Gedurende anderhalf jaar heeft Sofie Muller in het Stuivenbergziekenhuis in een voor haar tijdelijk ingericht kunstatelier het omgekeerd OK voorbereid.
Eed van Hippocrates op de muur
Locatie: gelijkvloers, polikliniek / 2e verd., chirurgisch dagziekenhuis / 4e verd.
Een derde opvallend werk is het werk ‘Hallo, hoe gaat het? / Hello, how are you?’ waarin de eed van Hippocrates in Vlaamse vertaling als muurschildering is aangebracht op publieke plekken in het hele gebouw. Het gaat om een werk van het kunstenaarscollectief Art & Language met Michael Baldwin (°1945) en Mel Ramsden (°1944) als huidige vertegenwoordigers. In de Zorgboulevard op het gelijkvloers overspant de integrale tekst de volledige lengte van de ruimte, van de ingang Park Spoor Noord voorbij de liftenblok tot aan de verstilde binnentuin.
In de eed van Hippocrates verplichten artsen zichzelf om bepaalde beroepsregels te handhaven. De originele eed is opgesteld in het Oudgrieks en wordt toegeschreven aan de Griekse arts Hippocrates. In 2017 werd de eed geactualiseerd. Dit is de tekst van de eed zoals die in ZNA Cadix is te zien:
IK ZWEER BIJ APOLLO DE GENEZER
BIJ ASKLEPIUS
BIJ HYGIEIA
BIJ PANAKEIA
EN BIJ ALLE GODEN EN GODINNEN
DAT IK, NAAR MIJN BESTE OORDEEL EN VERMOGEN, DEZE EED ZAL NAKOMEN
EN LEERLINGEN AAN TE WERVEN DIE DE EED VAN DE GENEZER HEBBEN AFGELEGD
IK ZAL DE DIEETVOORSCHRIFTEN GEBRUIKEN DIE MIJN PATIENTEN TEN GOEDE KOMEN
VOLGENS MIJN BESTE KENNIS EN VERMOGEN
EN IK ZAL HEN GEEN KWAAD OF ONRECHT AANDOEN
NOCH ZAL IK IEMAND EEN GIF TOEDIENEN WANNEER MIJ DAT WORDT GEVRAAGD .
NOCH ZAL IK DEZE OPLOSSING VOORSTELLEN
IK ZAL MIJN LEVEN EN MIJN KUNNEN STEEDS ZUIVER HOUDEN
IK ZAL HET MES NIET GEBRUIKEN
ZELFS NIET BIJ DE STEENLIJDERS
MAAR ZAL DAT AAN DESKUNDIGEN OVERLATEN
WELK HUIS IK OOK BINNENTREED
ZAL IK BETREDEN OM DE ZIEKEN TE HELPEN
EN IK ZAL MIJ ONTHOUDEN VAN ALLE OPZETTELIJKE SCHADE EN VERKEERDE HANDELINGEN
VOORAL VAN HET LICHAMELIJK MISBRUIKEN VAN MAN OF VROUW
EN WAT IK OOK ZAL ZIEN OF HOREN IN DE UITOEFENING VAN MIJN BEROEP
EVENALS BUITEN MIJN BEROEP IN MIJN OMGANG MET MENSEN
WAT NIET BEKEND MAG WORDEN
ZAL IK NOOIT BEKENDMAKEN
EN ZAL IK BEWAREN ALS ONSCHENDBARE GEHEIMEN
Over Albin Lambotte
In 1902 ontwikkelde Lambotte in het Stuivenbergziekenhuis de eerste uitwendige osteo-synthese (een techniek waarbij twee of meer botdelen aan elkaar worden vastgezet met pennen, schroeven en platen). Zijn baanbrekend werk in de orthopedie zorgt in het Interbellum voor een voor Vlaanderen uitzonderlijke erkenning en eerbetoon in de medische sector op wereldniveau. Naast zijn functie als diensthoofd in gasthuis Stuyvenberg (1900-1910) en zijn focus op de innovatieve behandeling van botbreuken was Lambotte ook een bedreven vioolbouwer, beeldhouwer en kunstverzamelaar, o.a. van een twintigtal werken van de bevriende kunstenaar Jamer Ensor. Dit kunstintegratietraject werd onderbouwd door artistiek onderzoek in overleg met prof. dr. Van Hee, conservator van het museum Lambotte.
Tom Van de Vreken